Οι κολοσσοί του fast fashion παίζουν σκάκι με κανόνες που γνωρίζουν καλύτερα από κάθε πολιτικό
Στο παγκόσμιο οικονομικό πεδίο, οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας παίρνουν νέα διάσταση – αυτή τη φορά με το βλέμμα στραμμένο όχι απλώς σε κρατικές πολιτικές αλλά στους εταιρικούς γίγαντες που επηρεάζουν καθημερινά τις ζωές μας.
Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται από τη μία ο πολιτικός παίκτης Ντόναλντ Τραμπ, που επιχειρεί να σκληρύνει το πλαίσιο εμπορικών σχέσεων με την Κίνα, και από την άλλη εταιρείες-κολοσσοί του fast fashion όπως η Shein, που μοιάζουν να παίζουν… σκάκι με τους εμπορικούς κανόνες, πάντα ένα βήμα μπροστά.
Σε μια από τις πρόσφατες διαφημιστικές καμπάνιες της, η Shein έκανε εντυπωσιακή επίδειξη ισχύος, με εικόνες από τα προϊόντα της να εμφανίζονται δίπλα σε παγκόσμια εμβλήματα όπως η πινακίδα του Hollywood ή το Empire State Building της Νέας Υόρκης. Το μήνυμα ήταν σαφές: το κινεζικό brand όχι μόνο έχει παγκόσμια παρουσία, αλλά και κυριαρχεί.
Κι όμως, αυτή η παντοδυναμία συνεχίζεται σχεδόν αδιατάρακτη, παρά τις συνεχείς προσπάθειες του Ντόναλντ Τραμπ να θέσει εμπόδια. Από την πρώτη του θητεία ακόμη, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ είχε προαναγγείλει τη μεταφορά της παραγωγής πίσω στην αμερικανική γη, επιβάλλοντας βαρύτατους δασμούς σε κινεζικά προϊόντα. Ωστόσο, η στρατηγική αυτή είχε απρόβλεπτες συνέπειες.
Fast Fashion: Ο ευέλικτος νικητής του εμπορικού πολέμου
Εταιρείες όπως η Shein, η Temu, αλλά και διεθνή brands όπως η Zara και η H&M, όχι μόνο δεν επηρεάστηκαν σοβαρά από την αύξηση των δασμών, αλλά αναδιοργάνωσαν τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες με απίστευτη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα. Πολλές μετέφεραν την παραγωγή τους από την Κίνα σε άλλες ασιατικές χώρες όπως το Βιετνάμ, η Καμπότζη, ή ακόμη και στο Μεξικό, αποφεύγοντας έτσι άμεσα τις κυρώσεις.
Στην πράξη, αντί να προστατευτεί η αμερικανική αγορά, ο εμπορικός πόλεμος φάνηκε να ενισχύει τις πιο προσαρμοστικές επιχειρήσεις, επιτρέποντάς τους να προσφέρουν ακόμα πιο φθηνά προϊόντα με ακόμα πιο αμφιλεγόμενες πρακτικές.
Το παραθυράκι των 800 δολαρίων
Κομβικός παράγοντας στην επιβίωση και κυριαρχία αυτών των εταιρειών υπήρξε η νομοθεσία «de minimis», ένας κανονισμός που απαλλάσσει από δασμούς κάθε εισαγωγή εμπορευμάτων αξίας κάτω των 800 δολαρίων. Η Shein και άλλες παρόμοιες εταιρείες εκμεταλλεύονται αυτό το παραθυράκι, αποστέλλοντας προϊόντα απευθείας στους Αμερικανούς καταναλωτές, παρακάμπτοντας έτσι εντελώς τους εμπορικούς φραγμούς.
Σε συνδυασμό με τακτικές όπως το offshoring και το transshipment (μεταφορά φορτίων μέσω τρίτων χωρών ή μεταξύ πλοίων στη θάλασσα), δημιουργείται ένα δίκτυο σχεδόν ανεξέλεγκτο και πλήρως νόμιμο.
Η νέα εποχή του καταναλωτισμού και οι σκιές της
Η πανδημία COVID-19 και η επέλαση του e-commerce επιτάχυναν ακόμη περισσότερο την εξάπλωση του μοντέλου Direct-to-Consumer (DTC). Εταιρείες fast fashion έμαθαν να «διαβάζουν» τις τάσεις μέσα από τα social media και να παράγουν συλλογές σε πραγματικό χρόνο, διατηρώντας ελάχιστο απόθεμα και ελαχιστοποιώντας το κόστος. Αλλά αυτό έχει κόστος αλλού.
Έρευνες στις αλυσίδες παραγωγής αποκαλύπτουν ωμά την ανθρώπινη και περιβαλλοντική εκμετάλλευση πίσω από τις εντυπωσιακές τιμές. Σύμφωνα με έκθεση του Public Eye (2021), εργάτες σε εργοστάσια της SHEIN εργάζονται έως και 75 ώρες την εβδομάδα, παραβιάζοντας τόσο τους διεθνείς όσο και τους κινεζικούς νόμους. Με πενιχρούς μισθούς και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, η «γρήγορη μόδα» γίνεται πηγή υπερκατανάλωσης και κοινωνικής αδικίας.
Τελικά, ποιος κέρδισε;
Ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ σχεδιάστηκε για να περιορίσει την κινεζική επιρροή και να αναβιώσει την αμερικανική μεταποίηση. Όμως, η πραγματικότητα έδειξε κάτι διαφορετικό: τα μέτρα ενίσχυσαν κατά λάθος το παγκοσμιοποιημένο μοντέλο που ήθελαν να περιορίσουν.
Η Shein, η Temu και άλλες παρόμοιες πλατφόρμες συνεχίζουν να ανθούν, φανερώνοντας την τεράστια προσαρμοστικότητα και επινοητικότητα των εταιρειών αυτών. Την ώρα που ο Τραμπ καταγγέλλει την Κίνα, οι κινεζικές εταιρείες αναδιοργανώνονται ήσυχα, μεταφέρουν την παραγωγή εκεί όπου υπάρχουν φθηνά εργατικά χέρια, λιγότεροι δασμοί και περισσότερα κέρδη.
Και εμείς; Μένουμε με τα φθηνά ρούχα, τη γρήγορη κατανάλωση και τις βαθύτερες συνέπειες να ξετυλίγονται σε κάθε επίπεδο: εργασιακό, περιβαλλοντικό και ηθικό.
