Περισσότερα από τρία χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας που άλλαξε άρδην τις καθημερινότητές μας και που προξένησε εκατομμύρια ανθρώπινες απώλειες, η απάντηση στο ερώτημα για την προέλευση του κορωνοϊού παραμένει μπλεγμένη μέσα σε ένα κουβάρι αναλύσεων και θεωριών συνωμοσίας. Πού βρίσκεται όμως η αλήθεια;
Η ακριβής προέλευση του SARS-CoV-2, του κορωνοϊού που προκαλεί τον ιό COVID-19, εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη και να αποτελεί πηγή αμφιλεγόμενων συζητήσεων. Ωστόσο, δύο θεωρίες κυριαρχούν στο debate αυτό: Μια φυσική διαρροή από μολυσμένα ζώα και μια «διαρροή από εργαστήριο» που σχετίζεται με την έρευνα για τον κορωνοϊό στη Γουχάν της Κίνας, την πόλη όπου αναφέρθηκαν τα πρώτα κρούσματα μιας ασυνήθιστης ασθένειας που μοιάζει με πνευμονία.
Τι μαρτυρούν τα στοιχεία και οι ειδικοί
Όλα ξεκίνησαν όταν ο πρόεδρος Μπάιντεν ζήτησε από τις υπηρεσίες πληροφοριών τον Μάιο του 2021, να διερευνήσουν την προέλευση του ιού. Δυστυχώς δεν επιτεύχθηκε συναίνεση, αφού οι περισσότεροι τάχθηκαν υπέρ της θεωρίας της φυσικής εξάπλωσης και οι υπόλοιποι δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο του εργαστηριακού ατυχήματος. Έκτοτε όλο και περισσότερες μελέτες με ερευνητικό αντικείμενο την προέλευση του Covid βλέπουν το φως της δημοσιότητας, χωρίς ωστόσο να δίνουν μια συγκεκριμένη απάντηση στο ερώτημα που όλη η ανθρωπότητα θέτει.
Επιστημονικές εργασίες που δημοσιεύθηκαν πέρυσι ενίσχυαν την υπόθεση ότι ο ιός προήλθε από ζώα που πωλούνταν στη χονδρική αγορά θαλασσινών Huanan στη Γουχάν. Στις 20 Μαρτίου, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων δημοσίευσε στο διαδίκτυο μια έκθεση, η οποία δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από ομοτίμους ή δημοσιευθεί σε περιοδικό, υποστηρίζοντας ότι τα πρόσφατα αποκαλυφθέντα δεδομένα από περιβαλλοντικά σκουπίδια στην αγορά επιβεβαιώνουν ότι υπήρχαν πολλά είδη ζώων, συμπεριλαμβανομένων των σκύλων ρακούν, που είναι γνωστό ότι είναι ικανά να μολυνθούν από κορωνοϊό. Η έκθεση υποστηρίζει ότι τα νέα δεδομένα “συμβάλλουν και υπογραμμίζουν το μεγάλο σύνολο των στοιχείων που υποστηρίζουν τη φυσική προέλευση του SARS-CoV-2”.
Στις 5 Απριλίου, Κινέζοι επιστήμονες δημοσίευσαν στο περιοδικό Nature την πολυαναμενόμενη έκθεσή τους που αφορούσε την συγκεκριμένη αγορά. Με αυτήν επιβεβαίωσαν την ανίχνευση covid στο τμήμα όπου πωλούνταν πολλά είδη ζώων. Όμως η έκθεση ανέφερε ότι τα δεδομένα δεν αποδεικνύουν ότι κάποιο από αυτά τα ζώα είχε ήδη μολυνθεί, καθώς ορισμένα ζώα, συμπεριλαμβανομένων αδέσποτων γατών και αρουραίων, εξετάστηκαν στην αγορά και κανένα δεν έδειξε σημάδια μόλυνσης. “Η προέλευση του ιού δεν μπορεί να προσδιοριστεί από όλες τις αναλύσεις που είναι διαθέσιμες μέχρι στιγμής”, κατέληξε η έκθεση.
Οι επικριτές της θεωρίας της φυσικής εξάπλωσης επισημαίνουν ότι οι ερευνητές στην αγορά δεν βρήκαν κανένα ζώο μολυσμένο από τον ιό που θα μπορούσε να είναι η πηγή της επιδημίας. Το γεγονός αυτό επισημάνθηκε σε έκθεση που εκδόθηκε πέρυσι από το προσωπικό των Ρεπουμπλικάνων σε επιτροπή της Γερουσίας που εξέταζε την προέλευση του ιού. Η έκθεση έθεσε επίσης ερωτήματα σχετικά με τα πρωτόκολλα ασφαλείας σε ένα εργαστήριο της Γουχάν. Χωρίς να αποκλείουν τη φυσική εξάπλωση, οι Ρεπουμπλικάνοι υπάλληλοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένα “περιστατικό που σχετίζεται με την έρευνα” ήταν η “πιθανότερη” προέλευση του ιού.
Πώς προέκυψε το ερώτημα της προέλευσης του Covid
Η δυσαρέσκεια για την αρχική έρευνα του ΠΟΥ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στις αρχές του 2021, είχε πρωτοεμφανιστεί σε ρεπουμπλικανικούς κύκλους στις ΗΠΑ, που υποστήριζαν ότι δεν ήταν αρκετά διεξοδική και ότι η Κίνα δεν ήταν αρκετά διαφανής στη συνεργασία της με την έρευνα. Οι Ρεπουμπλικάνοι ήταν επίσης οι πρώτοι που επέμεναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τη θεωρία ότι ο ιός είχε διαφύγει από ένα εργαστήριο στη Γουχάν -μια θεωρία που υποστήριζε και το FBI.
Η πεποίθηση της διαρροής από το εργαστήριο ήταν πάντα εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, επειδή πολιτικοποιήθηκε αμέσως και χρησιμοποιήθηκε για να τροφοδοτήσει το αντι-κινεζικό συναίσθημα. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, απορρίφθηκε από πολλούς επιστήμονες και ειδικούς της δημόσιας υγείας ως εξαιρετικά απίθανη. Η επικρατούσα θεωρία μεταξύ των εμπειρογνωμόνων τότε ήταν ότι ο ιός προερχόταν από νυχτερίδες και στη συνέχεια είχε μεταπηδήσει σε έναν ενδιάμεσο ξενιστή, πιθανώς έναν παγκολίνο ή άλλο ζώο, πριν μεταδοθεί στον άνθρωπο. Επίσης, το γεγονός ότι η πανδημία φάνηκε να έχει εμφανιστεί πρώτη στη Γουχάν της Κίνας, παρέπεμψε σε μια γνωστή αγορά στην πόλη αυτή -τη Χονδρική Αγορά Θαλασσινών Huanan, η οποία πουλάει επίσης κρέας και άγρια ζώα.
Οι Κινέζοι έσπευσαν να διαψεύσουν ότι στην εν λόγω αγορά πωλούνταν άγρια ζώα, αλλά η συνέχιση της διάψευσης θα είναι δύσκολη, καθώς μια φωτογραφία που τράβηξε ο Edward Holmes το 2014 κυκλοφορεί πλέον στο διαδίκτυο και δείχνει ένα σκύλο ρακούν προς πώληση. Οι Κινέζοι έχουν επίσης αρνηθεί κατηγορηματικά τη θεωρία της διαρροής από το εργαστήριο. Ωστόσο, καθώς περισσότερες πληροφορίες γίνονταν διαθέσιμες, η θεωρία της διαρροής από το εργαστήριο επανεμφανίστηκε, κερδίζοντας περισσότερη προσοχή.
Σήμερα η προέλευση της πανδημίας παραμένει άγνωστη. Ωστόσο, ακριβώς επειδή προκύπτουν συνεχώς νέες πληροφορίες για τον ιό που άλλαξε το ρου της ιστορίας μας, η αντιπαραθέσεις μεγαλώνουν και η αλήθεια γίνεται όλο και πιο δυσεύρετη. Πλέον, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα είναι δύσκολο να αποδειχθεί ποια θεωρία είναι σωστή. Θα μπορούσε ο Covid να είναι το αποτέλεσμα μιας “εργαστηριακής διαρροής”; Αυτό υπονοεί ότι Κινέζοι επιστήμονες δημιούργησαν κρυφά έναν θανατηφόρο ιό για να τρομάξουν όλο τον κόσμο και να τον υποτάξουν, ή ίσως, λιγότερο σκανδαλωδώς, απλώς από απροσεξία και από ανθρώπινο λάθος, “δημιούργησαν” τον Covid και τον άφησαν να διαφύγει.
Στην πραγματικότητα, η θεωρία της διαρροής από το εργαστήριο ταιριάζει απόλυτα με τις ανησυχίες σχετικά με τον αυξανόμενο αριθμό εργαστηριακών παθογόνων μικροοργανισμών. Υπάρχουν πλέον πάνω από 100 τέτοια εργαστήρια που δημιουργούν ιούς και όπως αναφέρει μια νέα ανάλυση από το King’s College του Λονδίνου, η Global BioLabs Report 2023, που δημοσιεύθηκε στις 16 Μαρτίου, ο κίνδυνος τυχαίας απελευθέρωσης ή κακής χρήσης μικροβίων όπως οι ιοί Έμπολα και Νίπα είναι μεγάλος.
Αντίθετα η υπόθεση να ξεκίνησε ο Covid από τον κόσμο των ζώων και “μεταπήδησε” στον άνθρωπο, μπορεί να αποδειχθεί μόνο από την επιστήμη. Αλλά, όπως λέει ο Joel Wertheim, εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο σε άρθρο της Washington Post, οι επικριτές της υπόθεσης της διαρροής θέλουν πιο πειστικές αποδείξεις από αυτές που η επιστήμη μπορεί να προσφέρει.
Στην πραγματικότητα η αλήθεια συνεχίζει να παραμένει άγνωστη. Σε αυτό δεν βοηθάει βέβαια και το γεγονός ότι πολλά από τα στοιχεία που θα μπορούσαν να δώσουν αυτή την απάντηση είτε έχουν χαθεί, είτε δεν είναι ακόμη διαθέσιμα. Αυτά χάθηκαν λόγω της αποτυχίας να συγκεντρωθεί έγκαιρα το σχετικό υλικό και δεν είναι διαθέσιμα λόγω της αδιαλλαξίας και της απόκρυψης, ιδίως από την πλευρά της κινεζικής επίσημης εξουσίας σε διάφορα επίπεδα, όπως αναφέρει η επίσημη ιστοσελίδα της Βιοηθικής, της δημόσια υπηρεσίας που παρέχεται από το Κέντρο Βιοηθικής & Ανθρώπινης Αξιοπρέπειας (CBHD). Εν τέλει επιτρέπεται να αναρωτηθεί κανείς αν η λύση σε αυτό το μυστήριο είναι ότι και οι δύο θεωρίες θα μπορούσαν να είναι σωστές. Δεν θα μπορούσαν οι ερευνητές σε ένα εργαστήριο στη Γουχάν, που πιθανώς ασχολούνταν με την έρευνα για τον ιό SARS, να έχουν δοκιμάσει σε ζώα μια σειρά ιών, μεταξύ των οποίων και μια παραλλαγή που έτυχε να είναι ο Covid; Και στη συνέχεια τα ζώα – μόλις τελείωσαν οι δοκιμές – με κάποιο τρόπο να βρεθούν στην κοντινή αγορά τροφίμων για άγρια ζώα;
